Η Δημόσια Ραδιοτηλεόραση και Πώς θα Μπορούσε να Είναι

Πριν από μερικές ημέρες κάθισα με τους φίλους που με φιλοξενούν στο σαλόνι τους για τσάι και τηλεόραση (η συμπάθεια είναι δεδομένη). Βάλαμε να δούμε σε catch-up (δηλαδή περιεχόμενο που έχει ήδη προβληθεί στην τηλεόραση, και είναι διαθέσιμο μέσω Ίντερνετ) ένα καινούριο σήριαλ, με τίτλο «Up The Women». Πρόκειται για ένα sitcom που αναφέρεται στην περίοδο της ανόδου του φεμινιστικού κινήματος στην Βρετανία, και εξελίσσεται σε ένα κλειστό δωμάτιο όπου μια παρέα γυναικών προσπαθεί να διαχειριστεί αυτή την καινούρια πραγματικότητα με συγκρουσιακό και κωμικά απρόβλεπτο τρόπο. Είδαμε τα δυο πρώτα επεισόδια, και ύστερα ρίξαμε μια ματιά για να δούμε πότε προβάλλεται το τρίτο. Αυτό που είδαμε είναι ότι το τρίτο επεισόδιο ήταν και το τελευταίο της σεζόν. Όχι γιατί η σειρά δεν πήγε καλά και την έκοψαν, αλλά γιατί αυτό είχε προγραμματιστεί εξ αρχής. Εν ολίγοις: μια δημιουργική ομάδα είχε μια ιδέα για τρία επεισόδια κωμωδίας γεμάτα wannabe σουφραζέτες, cupcakes και κουβεντούλα. Και η δημόσια τηλεόραση το πραγματοποίησε. Και ήταν καλό. Και δεν χρειάστηκε κανείς να το τραβήξει απ’ τα μαλλιά με όρους μάρκετινγκ, απλά και μόνο για να «πουλήσει». Το πρόγραμμα αυτό μάλλον δεν θα είχε προβληθεί από το ITV, ή το Channel4. Δημιουργήθηκε και πραγματοποιήθηκε γιατί υπάρχει το BBC.

Το χθεσινό ουρανοκατέβατο με την ΕΡΤ είναι ένα δράμα με πολλούς διαφορετικούς τρόπους. Απεχθάνομαι το επίπεδο της συζήτησης, σιχαίνομαι τους όρους με τους οποίους διεξάγεται. Χαιρέκακη απόλαυση, υστερική κλαψωδία, επαναστατική παλινόρθωση. Αυτά βλέπεις σε πρώτη ανάγνωση, και μια απεγνωσμένη ανάγκη ο ένας να φάει τις σάρκες του αλλουνού με την παραμικρή αφορμή. Και αυτή δεν ήταν καν «παραμικρή». Αυτό που δεν βλέπω πουθενά είναι μια πραγματική συζήτηση για το τί θα έπρεπε να είναι η δημόσια ραδιοτηλεόραση, και γιατί αξίζει κανείς να την διεκδικήσει. Ανάμεσα στα δυο στρατόπεδα του «να ρημάξουν όλα τώρα» και «να μην αλλάξει τίποτα και ποτέ» έχουν συνθλιβεί οι υψηλές έννοιες. Κανείς δεν απαντάει στο ερώτημα «γιατί πρέπει να υπάρχει δημόσια ραδιοτηλεόραση», κατά πάσα πιθανότητα γιατί κανείς δεν ενδιαφέρεται γι’ αυτό. Τί περιμένουν αλήθεια αυτοί που ακόμα και την ύστατη στιγμή υπερασπίζονται την ΕΡΤ με όρους συνδικαλιστικής και κομματικής σκοπιμότητας; Η εστίαση του προβλήματος στα τέλη, ή στους προς απόλυση (αν όχι ήδη απολυμένους), ή στον Αιμίλιο Λιάτσο, ή στις απίθανες λεπτομέρειες που έχει εντοπίσει ο καθένας και τρώγεται (δικαίως ή αδίκως) μ’ αυτές, είναι άσκοπη και επιζήμια. Ο διάλογος πάνω σ’ αυτό το ζήτημα πρέπει να κινηθεί αποκλειστικά και μόνο πάνω σε δυο άξονες, για να είναι έστω και οριακά χρήσιμος: α. την νομιμότητα ή μη της απόφασης της Κυβέρνησης (και του τρόπου εκτέλεσης της απόφασης αυτής) και β. στο ποια είναι η χρησιμότητα (η ανάγκη στην πραγματικότητα) της ύπαρξης της ΕΡΤ. Με το πρώτο θέμα δεν μπορώ ν’ ασχοληθώ, καθότι δεν έχω νομικές γνώσεις και ό,τι κι αν πω θα είναι απλά σπέκουλα. Για το δεύτερο θέμα όμως θα απαντήσω παρακάτω μιλώντας όχι για την ΕΡΤ, αλλά για το Βρετανικό BBC. Μιλώντας για την δημόσια ραδιοτηλεόραση όπως θα έπρεπε και θα μπορούσε να είναι. Και όπως όφειλε η κυβέρνηση να μεριμνήσει να γίνει άμεσα και με διαφάνεια, αντί να προβαίνει σε υποσχέσεις μιας αόριστης επανασύστασης που μέχρι και τα νεογέννητα ελληνόπουλα γνωρίζουν –διαισθητικά ή μιλάει το DNA– ότι θα αποτελέσει φεστιβάλ ψηφοθηρικών πρακτικών. Μην παρεξηγηθούμε. Είμαι μεγάλη φαν της εξυγίανσης, και λατρεύω την ιδέα των απολύσεων. Να απολυθούν όλοι οι άχρηστοι, τεμπελχανάδες, χαραμοφάηδες, διορισμένοι από την κλειδαρότρυπα. Να πάνε σπίτια τους –άμεσα. Ταυτόχρονα να εξαφανιστεί κάθε γελοία, αποτυχημένη απομίμηση της ιδιωτικής τηλεόρασης και να τεθούν ποιοτικά στάνταρ στο πρόγραμμα. Να διαφυλαχθεί με όλους τους δυνατούς τρόπους το πολύτιμο οπτικοακουστικό αρχείο της ΕΡΤ, που αποτελεί εθνικό πλούτο και δημόσιο αγαθό. Να γίνει η Δημόσια Τηλεόραση αυτό που μπορεί να είναι.

Το κείμενο που ακολουθεί είναι ουσιαστικά μια ανθολογία και σύνθεση μεταφρασμένων αποσπασμάτων από δημόσιες ανακοινώσεις του BBC. Τα στοιχεία είναι περίπου μιας δεκαετίας, και γι’ αυτό κατά πάσα πιθανότητα αρκετά απ’ τα γραφόμενα έχουν αλλάξει. Ωστόσο τα όσα περιγράφονται για την νοοτροπία και την κουλτούρα της Δημόσιας Τηλεόρασης στην Βρετανία δεν έχουν αλλάξει, και είμαι σε θέση να το βεβαιώσω. Θεωρώ ότι σε μια στιγμή φοβερής έντασης και λυσσασμένης αντίδρασης είναι καλό και χρήσιμο να αφήσουμε λίγο τα πάθη και να εξετάσουμε ένα παράδειγμα που μας παρέχει και επιχειρήματα για να υποστηρίξουμε σε σωστή βάση μια διεκδίκηση, και την έμπνευση να το κάνουμε. Έχοντας πει όλα τα παραπάνω, θέλω να προσθέσω σαν υποσημείωση ότι βασικά έχω στεναχωρηθεί. Έχω στεναχωρηθεί που τίποτα απ’ όσα έχουμε δεν είναι αυτό που θα μπορούσε. Και έχω στεναχωρηθεί ακόμα περισσότερο που δεν μπορούμε καν να το αντιληφθούμε.

 

Η ΔΗΜΟΣΙΑ ΡΑΔΙΟΤΗΛΕΟΡΑΣΗ ΣΤΗ ΜΕΓΑΛΗ ΒΡΕΤΑΝΙΑ

Το BBC αποτελεί ένα πρότυπο λειτουργίας δημόσιου μεντιακού  οργανισμού, παγκοσμίως. Σε μια χώρα όπως η Ελλάδα όπου η δημόσια ραδιοτηλεόραση υπολειτουργεί, ευάλωτη σε κάθε αλλαγή κυβέρνησης, με δικαιολογημένες πολιτικά αδικαιολόγητες από επιχειρηματική και δημοσιογραφική άποψη, αλλαγές στελεχών και διεύθυνσης, είναι σημαντικό να μελετήσουμε πώς μπορεί η δημόσια ραδιοτηλεόραση μιας άλλης χώρας όχι μόνο να είναι βιώσιμη επιχείρηση αλλά και να παράγει προγράμματα  των οποίων η αξία αναγνωρίζεται από το κοινό. Θα δούμε το καθεστώς λειτουργίας του BBC και τον τρόπο χρηματοδότησης του, που του δίνει την δυνατότητα να είναι ανεξάρτητο τόσο απέναντι στην πολιτική εξουσία όσο και στους νόμους της αγοράς.

Καταστατικό λειτουργίας-Royal Charter

Το BBC σχηματίστηκε πρώτη φορά με τη μορφή εταιρίας το 1922 ενώ το 1927 έλαβε τον πρώτο του Καταστατικό Χάρτη με βασιλική εντολή. Το δίκτυο υπόκειται στον Καταστατικό Χάρτη που είναι αυτός ο οποίος ορίζει το πλαίσιο λειτουργίας του και διατηρεί τόσο το επίπεδο όσο και την ανεξαρτησία του οργανισμού.[1] Το Royal Charter ορίζει ότι υπάρχουν δώδεκα διοικητές διορισμένοι από το Στέμμα  των οποίων υποχρέωση είναι να επιτηρούν το BBC και να βεβαιώνουν ότι τηρεί τις υποχρεώσεις του απέναντι στο νόμο, στον Καταστατικό του Χάρτη και στον Βρετανικό λαό.

Οι ανεξάρτητοι αυτοί διοικητές διασφαλίζουν ότι το BBC:

• διευθύνεται και διοικείται σύμφωνα με τα συμφέροντα του κοινού
• συμμορφώνεται με τον Καταστατικό του Χάρτη, τις συμφωνίες και τις άλλες διατάξεις
• συμμορφώνεται με το νόμο
• διατηρεί το υψηλό επίπεδο και τις αξίες που αναμένονται από το BBC ως εθνικό σταθμό.[2]

 Το τρέχον καταστατικό του οργανισμού (2005) διασφαλίζει τις τρεις βασικές λειτουργίες του BBC, αποτελεσματική διοίκηση, υπευθυνότητα απέναντι στο Βρετανικό κοινό και ευπείθεια στους ελέγχους και τις ρυθμίσεις. Διασφαλίζεται ακόμα η ανεξαρτησία του οργανισμού μέσα από το Διοικητικό Συμβούλιο που δρα ως εντεταλμένος του Βρετανικού λαού. Σκοπός του Διοικητικού Συμβουλίου είναι να εξασφαλίζει ότι το BBC εκπληρώνει τον βασικό του στόχο που είναι να υπηρετεί το κοινό του.

            Ένα ευρύ δίκτυο συμβουλευτικών σωμάτων για διαφορετικά κομμάτια του Ηνωμένου Βασιλείου λειτουργεί υπό το Διοικητικό Συμβούλιο. Τα Συμβούλια Αναμετάδοσης για τη Σκωτία, την Ουαλία και την Βόρεια Ιρλανδία, Περιφερειακά Συμβουλευτικά Συμβούλια, Τοπικά Συμβουλευτικά Συμβούλια, η Κεντρική Θρησκευτική Συμβουλευτική Επιτροπή όλοι συμβάλουν στο να είναι τα προγράμματα του BBC όσο το δυνατόν πιο προσιτά και εύληπτα για κάθε ξεχωριστή ομάδα και κοινότητα.

            Ο Γενικός Διευθυντής του BBC είναι ταυτόχρονα γενικός γραμματέας και αρχισυντάκτης. Υπάρχουν ακόμα διευθυντές των διαφόρων τομέων προγράμματος και αναμετάδοσης που είναι οι εξής:

• Ενημερωτικός Τομέας
• Τηλεοπτικός Τομέας
• Ραδιοφωνικός Τομέας
• Τομέας Νέων Μέσων
• Εθνικός και Θρησκευτικός Τομέας
• Τομέας Ψυχαγωγίας και Παιδικών Προγραμμάτων
• Τομέας Τεκμηρίωσης και Εκμάθησης
• Αθλητικός Τομέας

Δυο διευθυντές υπάρχουν ακόμα για τον εμπορικό τομέα του BBC που είναι χωρισμένος σε δυο κομμάτια. Τον BBC Worldwide Limited που είναι υπεύθυνος για την μεταπώληση προγραμμάτων του BBC στο εξωτερικό, την συνεργασία του με άλλους σταθμούς και την έκδοση περιοδικών, βιβλίων, βίντεο και CD, και τον BBC Resources Limited που ασχολείται με τις πηγές των προγραμμάτων.

            Έλεγχος όμως ασκείται στο BBC και από εξωτερικούς οργανισμούς. Όλες οι δράσεις του BBC εξετάζονται από τη νομοθεσία περί ανταγωνισμού και ελέγχονται από τις αρχές ανταγωνισμού του Ηνωμένου Βασιλείου και της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Επιπλέον η OfCom[3] εξετάζει το BBC σε θέματα ποιότητας προγράμματος. Το κοινό μπορεί να παραπονεθεί στην OfCom η οποία λαμβάνοντας υπόψη τις κατηγορίες ασκεί έλεγχο στο BBC.

            Το δίκτυο βασίζεται σ’ αυτή την οργάνωση για να διατηρήσει την ανεξαρτησία του, σε συνδυασμό με την οικονομική του πολιτική για την οποία θα μιλήσουμε αργότερα, σχεδόν από την αρχή της λειτουργίας του. Ο πρώτος Γενικός Διευθυντής του BBC, Sir John Reith, εξασφάλισε στον οργανισμό την ανεξαρτησία του από την κυβέρνηση και από τις ομάδες πίεσης κάθε είδους καθώς ήταν εμποτισμένος με την έννοια της δημόσιας υπηρεσίας.[4] Χάρη στον Καταστατικό Χάρτη, που δεν είναι πάγιος αλλά ανανεώνεται, έχει καταφέρει να διατηρήσει την ανεξαρτησία του που το καθιστά αξιόπιστο στην ενημέρωση καθώς δεν ελέγχεται από τα πολιτικά συμφέροντα, τουλάχιστον όχι στο βαθμό που ελέγχονται άλλα μέσα και οργανισμοί.

           Το BBC κατάφερε να βγει σχεδόν αλώβητο από τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο και από την εποχή της Margaret Thatcher, που εισήγαγε τον σκληρό ανταγωνισμό στην Βρετανική τηλεόραση και άνοιξε το δρόμο στον Rupert Murdoch για να θεμελιώσει τη συνδρομητική  τηλεόραση,[5] και να διατηρήσει την υψηλή ποιότητα των προγραμμάτων του και την αξιοπιστία του ειδησεογραφικού του τμήματος.

Τέλη Λειτουργίας-License Fee

Η οικονομική βάση του  BBC είναι το License Fee πάνω στο οποίο έχει στηρίξει σε μεγάλο βαθμό και την αυτονομία του. Από την αρχή της λειτουργίας του το BBC εφάρμοσε το License Fee για τη χρηματοδότηση, αρχικά στις συσκευές ραδιοφώνου, από το 1947 στις συσκευές ραδιοφώνου και τηλεόρασης και από το 1971 μόνο στις συσκευές τηλεόρασης. Με τον τρόπο αυτό, το δίκτυο χρηματοδοτεί όχι μόνο την τηλεόραση, αλλά και το ραδιόφωνο, και τις διαδικτυακές του υπηρεσίες.

            Το License Fee δίνει στο BBC ζωτικό χρόνο, ελευθερία από την εμπορική πίεση και την σταθερότητα να πάρει τολμηρές αποφάσεις ώστε να υπηρετεί τις μεγαλύτερες δυνατές ανάγκες του κοινού.[6] Παρ’ όλ’ αυτά στη Μεγάλη Βρετανία υπάρχει συζήτηση σχετικά με την αναγκαιότητα του συγκεκριμένου τέλους λειτουργίας στο σύγχρονο κόσμο, τις πιθανές εναλλακτικές μορφές χρηματοδότησης του BBC, ακόμα και το διαμερισμό του License Fee και στην λεγόμενη εμπορική τηλεόραση (ITV, Channel 4 κλπ). Το BBC υποστηρίζει ότι το License Fee είναι ο καλύτερος τρόπος χρηματοδότησης για λόγους κυρίως πολιτισμικούς, πολιτικούς και οικονομικούς.

            Ο Βρετανικός λαός έχει μια βαθιά παράδοση δημοκρατίας, και μια αίσθηση ιδιοκτησίας προς τον εθνικό ραδιοτηλεοπτικό φορέα. Το License Fee ενισχύει αυτό το αίσθημα ιδιοκτησίας από μέρους του λαού, και αναγκάζει το ίδιο το BBC να αντιμετωπίζει με υπευθυνότητα τις υποχρεώσεις του απέναντι στο κοινό του, να αντιμετωπίζει κάθε πολίτη ξεχωριστά με δικαιοσύνη και ισότητα και να εξασφαλίζει προγράμματα υψηλής ποιότητας σε όλους ακόμα και αν το κοινό δεν είναι πάντα μεγάλο. Επειδή πλούσιοι και φτωχοί, γέροι και νέοι, όλοι πληρώνουν το ίδιο, το BBC τους αντιμετωπίζει όλους το ίδιο.

            Σε πολιτικό επίπεδο τώρα, είναι πάντα δύσκολο να διασφαλίσει κανείς την ανεξαρτησία των δημόσιων οργανισμών από την πολιτική επιρροή.  Με το License Fee αυτός που πληρώνει για το BBC είναι ο Βρετανικός λαός απευθείας και όχι η κυβέρνηση (τα έσοδα του τέλους λειτουργίας διαχειρίζεται άλλωστε ανεξάρτητος δημόσιος οργανισμός), έτσι το δίκτυο αποκτά την ανεξαρτησία που είναι απαραίτητη για να διεκπεραιώσει το έργο του σύμφωνα και με τον Καταστατικό του Χάρτη.

            Τέλος σε ότι αφορά το οικονομικό μέρος, η αναμετάδοση προγραμμάτων έχει ασυνήθιστα οικονομικά χαρακτηριστικά. Είναι ένα δημόσιο αγαθό, δηλαδή η κατανάλωση του από ένα άτομο δεν εμποδίζει και άλλους από το να το καταναλώσουν. Και επιπλέον η αναμετάδοση σε όλο τον πληθυσμό δεν κοστίζει πολύ παραπάνω από την αναμετάδοση σε περιορισμένο αριθμό συνδρομητών. Το License Fee εξασφαλίζει ότι η αναμετάδοση θα έχει την ίδια ποιότητα για όλους σε κάθε φάση ενός οικονομικού κύκλου, ακόμα και σε εποχές ύφεσης.

            Εξάλλου οι εναλλακτικές μέθοδοι χρηματοδότησης θα έπλητταν είτε την ανεξαρτησία, είτε την ποιότητα του προγράμματος του BBC. Αυτοί οι εναλλακτικοί τρόποι είναι περιορισμένοι και δοκιμασμένοι τόσο στην ιδιωτική και συνδρομητική τηλεόραση, όσο και στη δημόσια ραδιοτηλεόραση άλλων ευρωπαϊκών χωρών. Ας δούμε γιατί μια εναλλακτική μορφή χρηματοδότησης θα περιόριζε το BBC ίσως ακόμα να το καθιστούσε ανίκανο να εκπληρώσει της υποχρεώσεις του ως προς το κοινό του και τον Καταστατικό του Χάρτη.

            Ένας διαδεδομένος τρόπος χρηματοδότησης των ραδιοτηλεοπτικών επιχειρήσεων είναι η διαφήμιση. Είναι όμως αυταπόδεικτο ότι σ’ αυτή την περίπτωση ο ραδιοτηλεοπτικός οργανισμός υποβιβάζεται σε επιχείρηση, που οφείλει να συμμορφωθεί στους κανόνες της αγοράς. Αν το BBC επέλεγε να χρηματοδοτηθεί με αυτό τον τρόπο, όχι μόνο δεν θα είχε πια την ελευθερία να προβάλλει προγράμματα που μπορεί να είναι πολύ ποιοτικά αλλά έχουν μικρή τηλεθέαση, όχι μόνο δεν θα μπορούσε να διακινδυνεύσει με νέους και ανεξάρτητους παραγωγούς, που συχνά φτιάχνουν πολύ ξεχωριστές και αγαπημένες παραγωγές, αλλά επιπλέον θα μείωνε το μερίδιο των διαφημιστικών εσόδων που αναλογούν στην ιδιωτική τηλεόραση, με αποτέλεσμα να χάσουν αυτές οι ανεξάρτητες επιχειρήσεις αρκετά κονδύλια, και ως αποτέλεσμα να μειώσουν και αυτές την ποιότητα των προγραμμάτων τους.

            Άλλος τρόπος χρηματοδότησης είναι η είσπραξη συνδρομής από τους χρήστες των υπηρεσιών του. Με την έλευση της ψηφιακής τηλεόρασης οι υπηρεσίες του BBC θα μπορούσαν να χρηματοδοτούνται από συνδρομητές. Η οικονομική έρευνα δείχνει ότι η ενδεδειγμένη συνδρομή θα ήταν ₤156 ετησίως, δηλαδή 30% περισσότερο απ’ ότι είναι σήμερα η License Fee. Έτσι όμως, παρ’ όλο που η συνδρομή θα αυξανόταν το τελικό κέρδος του BBC θα μειωνόταν στο 90% του τρέχοντος εισοδήματος από το License Fee, ενώ περίπου 20 εκατομμύρια άνθρωποι που θα επέλεγαν να μην εγγραφούν θα έχαναν την πρόσβαση στα προγράμματα, κάτι που θα έπληττε βασικές αρχές του BBC, όπως η καθολικότητα.

            Τέλος, το BBC θα μπορούσε να χρηματοδοτηθεί κατ’ ευθείαν από κυβερνητικά κονδύλια, μέσα από την γενική φορολόγηση των πολιτών. Η λύση αυτή θα ικανοποιούσε πολλούς καθώς θα διασφάλιζε την πανεθνική του εμβέλεια, θα μείωνε το κόστος συγκέντρωσης του License Fee, θα μπορούσε να εξαλείψει την αποφυγή πληρωμής της και θα ήταν πιο δίκαιη αφού θα σχετιζόταν με το εισόδημα του κάθε νοικοκυριού. Όμως με αυτό τον τρόπο θα αποδυναμωνόταν η ανεξαρτησία του οργανισμού  από την κυβέρνηση, καθώς και η αίσθηση αυτονομίας και αξιοπιστίας που δίνει σε όλους τους χρήστες του παγκοσμίως. Με το να βρεθεί το BBC σε ετήσια βάση να ανταγωνίζεται με άλλες δημόσιες υπηρεσίες για τη χρηματοδότηση του, κάποιας μορφής πολιτική επιρροή δεν θα μπορούσε να αποφευχθεί. Ένα άλλο σοβαρό μειονέκτημα είναι ότι το BBC θα έχανε την απευθείας σχέση του με τους ακροατές και τους τηλεθεατές του.

            Πέρα όμως από την χρηματοδότηση του BBC είναι ενδιαφέρον να δούμε πως κι αυτό από τη μεριά του συνεισφέρει στην ανάπτυξη της Βρετανικής οικονομίας. Κατ’ αρχήν το BBC είναι ένας σημαντικός επενδυτής στην οικονομία της Μεγάλης Βρετανίας, επιπλέον μεγαλύτερες επενδύσεις γίνονται στον δημιουργικό τομέα και από άλλες ραδιοτηλεοπτικές επιχειρήσεις, χάρη στον ανταγωνισμό με το BBC, οι οποίες ξοδεύουν περισσότερο σε αυθεντικά Βρετανικά προγράμματα απ’ ότι θα έκαναν σε άλλη περίπτωση. Άλλη συνεισφορά του δικτύου στην οικονομία είναι η επενδύσεις του στον τομέα της εκπαίδευσης του προσωπικού του. Υπολογίζεται ότι περίπου το 30-40% των εργαζόμενων στον τομέα της ραδιοτηλεόρασης σε εθνικό επίπεδο είναι εκπαιδευμένοι από το BBC. Τρίτον, το BBC είναι πρωτοπόρος στον τομέα της τεχνολογίας, σε συνεργασία με εταιρείες νέας τεχνολογίας έχει συμβάλει στη δημιουργία τεχνικών εργαλείων σε πολλά πεδία. Τέλος, σημαντική είναι η συνεισφορά του στο άνοιγμα νέων οικονομικών αγορών όπως αυτή της έγχρωμης τηλεόρασης, ενώ τώρα προωθεί την νέα ψηφιακή εποχή. Ακόμη, το BBC βοήθησε ιδιαίτερα στη διάδοση της χρήσης του Internet.

Βασικές Αρχές του BBC-Δημόσιες Αξίες

Όπως αναφέραμε και νωρίτερα, το BBC θεωρεί εαυτόν δημόσιο αγαθό, έτσι λειτουργεί με βάση ορισμένες απαράβατες αρχές ώστε να διασφαλίζει την αξία του και την ικανοποίηση του κοινού του. Το BBC ιδρύθηκε σύμφωνα με  τρεις δημόσιες αξίες:

• Καθολικότητα: ανήκει στον καθένα και θα πρέπει να είναι ελεύθερα διαθέσιμο σε όλους
• Αμεροληψία και Δικαιοφροσύνη: επειδή είναι δημόσιο και κοινό για όλους, πρέπει να αντικατοπτρίζει τις ανάγκες και τα ενδιαφέροντα όλων των διαφορετικών χρηστών του
• Υπευθυνότητα: η συλλογική ιδιοκτησία δίνει στο κοινό της Βρετανίας το δικαίωμα να ασκεί έλεγχο και τη δύναμη να ελέγχει την λειτουργία του και εν μέρει να ορίζει το μέλλον του.

Αυτές οι αξίες δίνουν στο BBC τη δύναμη να αποτελεί τον ακρογωνιαίο λίθο της Βρετανικής κοινωνίας, που διακρίνεται από την διαίρεση και την υψηλή αστικοποίηση. Βασισμένο πάνω σε δημόσιες αξίες το BBC έχει ως στόχο να δημιουργεί και να προωθεί κι αυτό από τη μεριά του δημόσιες αξίες, που χαίρουν μεγάλης εκτίμησης από το Βρετανικό κοινό.

            Αρχικά μπορούμε να μιλήσουμε για Δημοκρατικές Αξίες. Το BBC υποστηρίζει την ενημέρωση και την πληροφόρηση του πολίτη. Στόχος του είναι να προβάλει αξιόπιστες, ανεξάρτητες και αποστασιοποιημένες από πολιτικά συμφέροντα ειδήσεις. Σημαντικό είναι οι ειδήσεις να δίνονται με τρόπο αναλυτικό και εύληπτο, έτσι ώστε το κοινό να έχει τη δυνατότητα να σχηματίζει άποψη για τα τρέχοντα σημαντικά ζητήματα. Το BBC προσπαθεί γίνει κατανοητό στο μέσο πολίτη γιατί στόχος του είναι να υπηρετεί όλους τους πολίτες και όχι κάποια ακαδημαϊκή μειονότητα.

            Άλλη σημαντική αξία είναι η Πολιτιστική Αξία που στόχο έχει να εμπλουτίσει την δημιουργική ζωή της Μεγάλης Βρετανίας. Το BBC μπορεί, ως δημόσιος οργανισμός, να ρισκάρει εκεί που οι νόμοι της αγοράς θα ήταν απαγορευτικοί για μια εμπορική επιχείρηση, και να βγει νικητής. Μέσα από τον επιχειρηματικό κίνδυνο δημιουργεί προγράμματα πρωτοποριακά και πρωτότυπα. Έτσι το BBC έχει φτάσει να απασχολεί περισσότερους ηθοποιούς, σκηνοθέτες και συγγραφείς από οποιονδήποτε άλλο οργανισμό στη Μεγάλη Βρετανία. Για παράδειγμα ένας ιδιαίτερα επισφαλής τομέας στο χώρο του θεάματος είναι αυτός της κωμωδίας. Το BBC έχει την δυνατότητα να επενδύσει σε κωμωδίες που άλλοι σταθμοί θα απέρριπταν, και που συχνά αποδεικνύονται αγαπημένες του κοινού. Το BBC φέρνει το κοινό του σε επαφή με τη Βρετανική ιστορία, τη τέχνη, τη δραματουργία και τη λογοτεχνία. Τέλος, άλλη μια δυνατότητα της δημόσιας ραδιοτηλεόρασης όπως έχει δομηθεί στη Μεγάλη Βρετανία είναι να προωθεί αθλητικά γεγονότα ήσσονος σημασίας που κανείς άλλος ραδιοτηλεοπτικός φορέας δεν θα τολμούσε να προβάλει λόγω της χαμηλής τηλεθέασης.

            Η Εκπαιδευτική Αξία του BBC έχει αποδειχθεί ήδη από την δεκαετία του 1920 όταν παρατηρήθηκε ότι τα παιδία που άκουγαν BBC είχαν καλύτερες επιδόσεις στο σχολείο. Στόχος είναι η βελτίωση του γενικού επιπέδου γνώσεων και κατανόησης. Στις παραγωγές του BBC η επιστήμη, η βιολογία, τα μαθηματικά και η φυσική παρουσιάζονται με ένα τρόπο δημιουργικό που κερδίζει όχι μόνο το κοινό αλλά και πολλά βραβεία. Τα προγράμματα του BBC προβάλλονται χωρίς διαφημίσεις, πράγμα που ενθαρρύνει τη διαδικασία της εκμάθησης. Στις εκπαιδευτικές του προσπάθειες το BBC έχει συνεργαστεί και με άλλους εκπαιδευτικούς φορείς όπως το Ανοιχτό Πανεπιστήμιο της Μεγάλης Βρετανίας.

            Η Κοινωνική Αξία του BBC δημιουργείται με το να έρχονται σε επαφή οι διάφορες κοινότητες του Ηνωμένου Βασιλείου. Οι άνθρωποι βλέπουν BBC στις μεγάλες εθνικές στιγμές όπως οι Ολυμπιακοί Αγώνες, οι εορτασμοί του Ιωβηλαίου και η κηδεία της Μητέρας της Βασίλισσας. Εξίσου σημαντικός είναι ο ρόλος του BBC απέναντι στις εθνικότητες και τις μικρές κοινότητες του Ηνωμένου Βασιλείου. Για παράδειγμα, το BBC λειτουργεί τον μόνο σταθμό στην Ουαλική γλώσσα, τον Radio Cymru. Συνδέει τις εθνότητες και προωθεί τον διάλογο ανάμεσα τους. Οι τοπικές και περιφερειακές υπηρεσίες του BBC δίνουν φωνή στους ανθρώπους. Επιπλέον το BBC παρέχει τον ιστοχώρο Where I Live που προσφέρει στο κοινό έναν χώρο στο διαδίκτυο όπου μπορούν να βρουν πληροφορίες για νέα, διασκέδαση, αθλητικά, ταξίδια και τον καιρό σχετικά με την περιοχή όπου ζουν. Τέλος το BBC έχει αναπτύξει νέες υπηρεσίες για της μειονότητες όπως το BBC Asian Network και το 1Xtra που τις βοηθούν να εκφράσουν τον πολιτισμό τους μέσα στην σύγχρονη Βρετανική κοινωνία.

           Η αξία του BBC είναι αναγνωρισμένη από την διεθνή κοινότητα, που όλο και συχνότερα στρέφεται στις υπηρεσίες του BBC για μείζονα διεθνή θέματα όπως ο πόλεμος στο Ιράκ και οι Αμερικανικές Εκλογές. Οι ειδήσεις του BBC διακρίνονται για την αμεροληψία, την  αξιοπιστία, την ακεραιότητα, την ανοχή και την ποιότητα. Η υπηρεσία BBC World Service είναι διαθέσιμη στο ραδιόφωνο σε όλο τον κόσμο και μιλά σε περίπου 150 εκατομμύρια ανθρώπους σε 43 γλώσσες. Το τηλεοπτικό BBC World είναι διαθέσιμο σε 260 εκατομμύρια νοικοκυριά σε περισσότερες από 200 χώρες. Η διεθνής ειδησεογραφική υπηρεσία του BBC προωθεί το διάλογο ανάμεσα στους ανθρώπους για τα σημαντικότερα διεθνή θέματα που αντιμετωπίζει ο κόσμος. Πέρα από το να προβάλει αξιόπιστες πληροφορίες, το BBC προσπαθεί να οικοδομήσει την κατανόηση και την ανοχή μεταξύ των λαών σε έναν ασταθή κόσμο.

           Η διεθνής κατάσταση επιδεινώνεται ολοένα και περισσότερο μετά την 11^η Σεπτεμβρίου. Σ’ αυτό το περιβάλλον η ύπαρξη αντικειμενικών ειδήσεων μπορεί να αποδειχθεί σωτήρια καθώς η παραπληροφόρηση συχνά να κοστίζει ζωές. Παραδοσιακά οι υπηρεσίες του BBC φτάνουν σε μέρη του κόσμου όπου οι άνθρωποι στερούνται αντικειμενικής πληροφόρησης.

Η Πρώτη Ψηφιακή Επανάσταση-Ένας Κόσμο Που Αλλάζει

Κάθε γενιά φαίνεται να έχει την δική της επανάσταση στον τομέα των μέσων. Για την προπολεμική γενιά ήταν το ραδιόφωνο. Για τη μεταπολεμική γενιά ήταν η τηλεόραση. Για τους νέους σήμερα είναι η ψηφιακή εποχή.  Η Μεγάλη Βρετανία έχει μπει στην ψηφιακή εποχή εδώ και μια δεκαετία. Τα μέσα αλλάζουν, οι κοινωνίες αλλάζουν και η αλλαγή γίνεται η κινητήρια δύναμη της προόδου.

            Σήμερα και η ίδια η Μεγάλη Βρετανία αλλάζει. Η κοινωνία γίνεται ολοένα και πιο πολυεθνική. Το Ηνωμένο Βασίλειο γίνεται μία ώριμη πολυπολιτισμική χώρα.  Η φύση της δημοκρατίας μεταβάλλεται. Μεγαλώνει το ενδιαφέρον για ατομική ολοκλήρωση και επιτυχία. Το Ηνωμένο Βασίλειο γίνεται πιο ανοιχτό στις διεθνείς επιρροές. Παρ’ όλ’ αυτά όμως οι άνθρωποι προοδευτικά εκτιμούν τις τοπικές τους κοινωνίες. Αυτές οι αλλαγές είναι προκλήσεις και ευκαιρίες για κάθε ραδιοτηλεοπτικό φορέα, δημόσιο και ιδιωτικό. Η ψηφιακή τεχνολογία βοηθά να προβλεφθούν και να ικανοποιηθούν αυτές οι ανάγκες.

            Στην δεκαετία του 1990 το κοινό του BBC μειώθηκε. Ο λόγος ήταν ότι όλο και λιγότεροι άνθρωποι ήθελαν να παρακολουθήσουν μεγάλα κανάλια ποικίλης ύλης. Αντίθετα προτίμησαν ψηφιακά κανάλια με συγκεκριμένο πρόγραμμα. Η μείωση του ενδιαφέροντος εντοπίζεται κυρίως ανάμεσα στους νέους και τις εθνικές μειονότητες. Το BBC αντέδρασε προσφέροντας ένα νέο πακέτο ψηφιακών υπηρεσιών, έξι νέα τηλεοπτικά κανάλια, πέντε ραδιοφωνικά και την δικτυακή υπηρεσία bbc.co.uk.

            Το BBC φαίνεται να αντιλαμβάνεται ότι μόνο με την  προσαρμοστικότητα μπορούν τα παραδοσιακά μέσα να περάσουν στη νέα εποχή έτσι επικεντρώνει το ενδιαφέρον του στην νέα τεχνολογία. Οι καλωδιακές και δορυφορικές συνδέσεις έχουν δώσει ασύλληπτες για άλλες εποχές δυνατότητες. Εκεί που το κοινό, πριν δέκα χρόνια, είχε πρόσβαση σε τέσσερα τηλεοπτικά κανάλια, οχτώ ραδιοφωνικά δίκτυα και έναν-δυο τοπικούς ραδιοφωνικούς σταθμούς, τώρα έχει στη διάθεσή του τριάντα ή σαράντα τηλεοπτικά κανάλια και εκατοντάδες ραδιοφωνικούς σταθμούς που ανταγωνίζονται για το ίδιο κοινό.[7]

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ-ΠΗΓΕΣ

• Future of the BBC: Building Public Value, (June 2004), BBC Online
• BBC Beyond 2000, (2000), BBC Online
• Euromedia Research Group, (1997), The Media in Western Europe, SAGE Publications
• Past-Present-Future, (2000), BBC Online
• About the BBC, (2000), BBC Corporate Online
• Δημήτρης Κ. Ψυχογιός, (2003-2004), Φάκελος για το Μάθημα ΤΑ ΜΕΣΑ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ ΙΙ

---

[1] Past-Present-Future, (2000), BBC Online

[2] About the BBC, (2000), BBC Corporate Online

[3] Υπηρεσία αντίστοιχη με το δικό μας Εθνικό Συμβούλιο Ραδιοτηλεόρασης

[4] Δημήτρης Κ. Ψυχογιός, (2003-2004), Φάκελος για το Μάθημα ΤΑ ΜΕΣΑ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ ΙΙ

[5] Euromedia Research Group, (1997), The Media in Western Europe, SAGE Publications

[6] Future of the BBC: Building Public Value, (June 2004), BBC Online σελ. 105

[7] BBC Beyond 2000, (2000), BBC Online