Frank Abagnale Jr.: Ω, οι άνθρωποι ξέρουν μόνο ό,τι τους λες, Καρλ.

[Από την ταινία του Στίβεν Σπίλμπεργκ «Πιάσε Με Αν Μπορείς», 2002]

…Ή αλλιώς, όταν τα χολιγουντιανά σενάρια γίνονται πραγματικότητα.

Ακατάσχετο γέλωτα σε διεθνές επίπεδο προκάλεσε η νέα απόδραση Παλαιοκώστα, με τις παλιές και απ’ όσο φαίνεται ακόμα αποδοτικές μεθόδους. Οι παραλήψεις και οι ευθύνες σε διοικητικό, ποινικό και πολιτικό επίπεδο ίσως αποδοθούν κάποια στιγμή, ίσως και όχι –κατά πάσα πιθανότητα το δεύτερο. Οι ανάμειξη «εκ των έσω» στοιχείων μάλλον πρέπει να θεωρείται δεδομένη, το εν γένει μπάχαλο στη χώρα δεν κρύβεται και η όλη υπόθεση θυμίζει περισσότερο τραγέλαφο, παρά αντικειμενική πραγματικότητα. Όλα αυτά είναι τα δεδομένα. Πέραν αυτών όμως, υπάρχει στην εν λόγω ιστορία μια σκοπιά πολύ πιο ενδιαφέρουσα και εντυπωσιακή. Οι Παλαιοκώστας και ΣΙΑ, έχουν να λογοδοτήσουν για πολλά, όμως οφείλουμε να τους αναγνωρίσουμε ότι σε μια δύσκολη περίοδο για τη χώρα έδωσαν μια χαρούμενη νότα στην αβάσταχτη καθημερινότητα του πολύπαθου Έλληνα. «Κινηματογραφικών προδιαγραφών», χαρακτηρίστηκε η απόδραση των κρατουμένων. «Σαν από χολιγουντιανή ταινία», η φυγή τους με το ελικόπτερο προς το ηλιοβασίλεμα. Η υπόθεση Παλαιοκώστα είναι μια απ’ τις καταπληκτικές αυτές ιστορίες που γρήγορα ξεπερνούν το επίπεδο του αστικού μύθου, και δείχνουν πώς η πραγματικότητα μπολιάζει την κινηματογραφική παράδοση από την οποία προμηθεύεται η Δύση μετά το δεύτερο μισό του 20ου αιώνα τις μεταφορές μέσα από τις οποίες αυτοπροσδιορίζεται.

Η απόδραση είναι έννοια αρκετά κεντρική στην σκέψη του σύγχρονου ανθρώπου. Απόδραση από την καθημερινότητα, απόδραση από τις υποχρεώσεις και το άχθος του σύγχρονου τρόπου διαβίωσης, απόδραση από τα χρέη, απόδραση απ’ την τηλεοπτική χάβρα, απόδραση από την πραγματικότητα, με όλες του τις δυνάμεις ο άνθρωπος επιζητά να αποδράσει από μια πραγματικότητα που τον περιορίζει και τον δεσμεύει, μέσα στην οποία ασφυκτιά και δεν μπορεί πια να δημιουργήσει και να ζήσει με ηρεμία και άνεση. Ενδεχομένως γι’ αυτό το λόγο, οι μεγάλες ιστορίες μεγάλων αποδράσεων υπήρξαν πάντα τροφή για την σκέψη, και μεταφέρονταν μέσα από αριστουργηματικές αφηγήσεις από στόμα σε στόμα, και κατόπιν από την προφορική παράδοση ως βούτυρο στο ψωμί των Media, και ύστερα σαν έτοιμο υλικό για κινηματογραφικά σενάρια. Όσο υψηλότερα τα στάνταρ ασφαλείας, όσο πιο θεαματική η απόδραση, τόσο μεγαλύτερη η απόλαυση που προσλαμβάνει ο θεατής. Το αποτέλεσμα αυτής της εσωτερικής διεργασίας, όπου ο απλός παρατηρητής ταυτίζεται με τον αποδρόντα είναι να μεταγράφεται η πράξη της απόδρασης ως μια πράξη ηρωική και παράδειγμα προς μίμηση. Ο αποδρών, ως ένας σύγχρονος Ρομπέν των Δασών, ανάγεται σε μια μορφή που παλεύει για το δίκαιο των αδυνάτων, όχι πια γιατί κλέβει απ’ τους πλούσιους και τα δίνει στους φτωχούς, αλλά επειδή μειώνει το πρεστίζ των πλουσίων και ενδυναμώνει την ελπίδα των φτωχών, ρεζιλεύοντας το αστυνομούμενο κράτος που με τους διοικητικούς του μηχανισμούς καταπιέζει τον μέσο πολίτη όλο και πιο ασφυκτικά.

Ο κινηματογραφικός «Φυγάς» έχει πάντα κάτι το ηρωικό. Είτε οι σκοποί του είναι δίκαιοι και ο αγώνας του δικαιολογημένος, είτε πρόκειται για κάποιον τόσο απελπιστικά συμπαθή, ώστε δεν μπορεί ο θεατής να του χρεώσει κακοβουλία για την απάτη του. Η μεταφορά αυτή του «δραπέτη» ως δίκαια αγωνιζόμενου έχει αποφασιστικές επιπτώσεις στο πώς αντιμετωπίζεται ο πραγματικός δραπέτης στο συλλογικό φαντασιακό. Ακόμα και στις περιπτώσεις στυγνών και εντελώς ασυμπαθών εγκληματιών, μια θεαματική δραπέτευση κερδίζει τις εντυπώσεις και τη συμπάθεια του κοινού, έστω και με τρόπο μη συνειδητό. Αν ο δραπέτης δεν έχει εμπλακεί σε εγκλήματα που εγείρουν την κοινωνική κατακραυγή, τότε η επιτυχής απόδρασή του τον ανάγει σε εθνικό σύμβολο, συμπαθή ήρωα που κατάφερε αυτό που σύσσωμη κάθε δυτική κοινωνία επιθυμεί αλλά δεν τολμά, ακριβώς όπως ο αξιολάτρευτος πρωταγωνιστής της ταινίας του Στίβεν Σπίλμπεργκ, «Πιάσε Με Αν Μπορείς».

Η απόδραση Παλαιοκώστα, μέσα σε ένα κλίμα γενικής αποσύνθεσης του ελληνικού κράτους, σε ένα επίπεδο λειτούργησε ευεργετικά για τον μέσο Έλληνα πολίτη, και τον ταλαιπωρημένο ψυχισμό του. Μια ανάσα, μια ελπίδα ότι αν το «Prison Break» είναι εφικτό στον πραγματικό κόσμο, τότε και οι υπόλοιπες εκφάνσεις του αμερικάνικού ονείρου είναι κατορθώσιμες. Εν μέσω μιας παγκόσμιας κρίσης που βασικό της χαρακτηριστικό είναι η ικανότητά της να απελπίζει και να στεγνώνει τους ανθρώπους από το μέλλον τους, μια παραβατική συμπεριφορά μπορεί να λειτουργήσει ως η ακτίνα που περνάει ανάμεσα απ’ τα σύννεφα και ζεσταίνει πρόσκαιρα ό,τι αγγίζει. Οξύμωρο ίσως, αλλά πέρα για πέρα αληθινό. Ζούμε απελπιστικές στιγμές. Όταν όμως η πραγματικότητα ολισθαίνει προς το φανταστικό, και η κινηματογραφική υπερβολή έρχεται να ζυμωθεί με την καθημερινότητα, τότε όλα είναι δυνατά. Ας κρατήσουμε αυτό, όσο η αστυνομία και η πολιτεία θα εργάζονται ανεπαρκώς για τη σύλληψη του δραπέτη. Όλα μπορούν να γίνουν. Αργά ή γρήγορα.

Δημοσιεύτηκε στο Movieworld.gr τον Μάρτιο του 2009