Ότι λάμπει δεν είναι χρυσός. Μπορεί όμως να είναι κάτι πολύ καλύτερο! Ο λόγος για τα πολύτιμα πετράδια, τα ορυκτά πετρώματα που με την κατάλληλη επεξεργασία μπορούν να φωτοβολούν σαν τον ήλιο και έχουν όλα τα χρώματα του ουράνιου τόξου! Πέρα από τις διακοσμητικές τους ιδιότητες και την αναμφισβήτητη οικονομική τους αξία, η άνθρωποι από τα αρχαία κιόλας χρόνια αρέσκονται να αποδίδουν μαγικές ιδιότητες στους πολύτιμους και ημιπολύτιμους λίθους.

Οι ειδικοί χωρίζουν τους λίθους σε πολύτιμους και ημιπολύτιμους. Υπάρχουν περίπου 1.500 ορυκτά στη γη αλλά μόνο 16 έχουν σπουδαιότητα σαν πολύτιμα πετράδια. Στις δοξασίες των ανθρώπων όμως και πετράδια ημιπολύτιμα αποκτούν τεράστια συμβολική σημασία και πολλές φορές θεωρούνται ακόμα πιο τρομερά καθώς οι μαγικές τους ιδιότητες είναι τόσο καταχθόνιες που μπορούν να προκαλέσουν τεράστιο κακό.

Όλοι οι λαοί από τους Απάτσι, τους Αζδέκους και τους Αβοριγίνες, μέχρι τους Ινδουιστές, στους Εβραίους τους Άραβες και φυσικά τους Ευρωπαίους, σε κάποιο στάδιο της ιστορίας τους έχουν αναπτύξει τη σχετική φιλολογία γύρω από τα ορυκτά της γης. Πολλές προλήψεις διαρκούν μέχρι και σήμερα, ειδικά οι σχετικές με την αστρολογία. Οι άνθρωποι πιστεύουν ότι τα πετράδια φέρνουν τύχη ή γρουσουζιά, φτιάχνουν ή χαλούν τη διάθεση, τονώνουν ή αδυνατίζουν το πνεύμα και μπορεί να έχουν επιπτώσεις ακόμα και στην υγεία του ιδιοκτήτη τους. Πολλές βέβαια από αυτές τις προκαταλήψεις έχουν τις ρίζες τους σε πιο πρακτικούς λόγους.

Ένα παράδειγμα είναι όλη η μυθολογία γύρω απ’ το οπάλιο. Το οπάλιο είναι ένας πολύτιμος λίθος που βρίσκεται σε πολλά χρώματα με όμορφους ιριδισμούς. Το πιο σπάνιο και ακριβό είδος είναι το μαύρο οπάλιο που υπάρχει στην Αυστραλία. Ο λίθος αυτός είναι γνωστός εδώ και πολλές εκατοντάδες χρόνια, κάποτε οι άνθρωποι φαντάζονταν ότι το οπάλιο είναι δώρο από τους ουρανούς που πέφτει στη γη μέσα από μια λάμψη φωτιάς. Κατά το μεσαίωνα πίστευαν ότι έχει τη δύναμη να κάνει τον κάτοχο του αόρατο, εξ’ ου και το όνομα patronus forum, δηλαδή προστάτης των κλεφτών.

Κατά τον 19ο αιώνα στη Γαλλία άρχισε να διαδίδεται ότι το οπάλιο κουβαλά μια θανατηφόρα κατάρα. Δεν είχαν και πολύ άδικο, καθώς ένας κοσμηματοποιός μπορούσε να χάσει το κεφάλι του αν κατέστρεφε ένα οπάλιο. Το πέτρωμα αυτό είναι εξαιρετικά ευαίσθητο και με το παραμικρό λάθος στην επεξεργασία του μπορεί να χάσει όλη του την αξία και να αχρηστευθεί, φέρνοντας τον ένοχο σε κάτι περισσότερο από άσχημη θέση.

Ένα άλλο πετράδι που κουβαλά ανάμεικτες καλές και σκοτεινές δυνάμεις είναι το διαμάντι. Το διαμάντι είναι ο βασιλιάς των πολύτιμων λίθων και αυτό είχε ως αποτέλεσμα να του αποδίδονται θαυμαστές, αλλόκοσμες δυνάμεις. Κατά τον 16ο αιώνα, οι Ευρωπαίοι πίστευαν ότι το διαμάντι είναι δυνατό δηλητήριο και ακόμα ότι η διαμαντόσκονη ήταν ένα υλικό στην περίφημη σκόνη της διαδοχής της Αικατερίνης των Μεδίκων. Αυτή η φήμη διατηρούνταν βέβαια για έναν πολύ ουσιαστικό λόγο. Για να εμποδίζονται οι κλέφτες να κρύβουν τα διαμάντια που άρπαζαν καταπίνοντας τα.

Στην Μαλαισία από την άλλη μεριά έχουν μια ενδιαφέρουσα παράδοση σχετικά με το διαμάντι. Αν βρουν στο αδαμαντωρυχείο μια πέτρα μέσα στην οποία διακρίνεται η σκιά ενός γκρι ή μαύρου διαμαντιού σφραγίζουν το πηγάδι μέσα στο οποίο την βρήκαν, κι αυτό γιατί σύμφωνα με έναν μύθο της Μαλαισίας αυτές οι πέτρες κρύβουν την «ψυχή του διαμαντιού» και το ορυχείο θα πεθάνει αν η ψυχή το εγκαταλείψει. Πάντως η «ψυχή του διαμαντιού» είναι ένα πανίσχυρο φυλαχτό για όποιον το φορά.

Ήδη από τον 15ο αιώνα όμως, και αντίθετα με τις προκαταλήψεις των διαμαντοκλεφτών, το διαμάντι θεωρείται σύμβολο της αιώνιας αγάπης. Η παράδοση άρχισε όταν ο Αρχιδούκας Μαξιμιλιανός της Αυστρίας προσέφερε το πρώτο διαμαντένιο δαχτυλίδι αρραβώνων της ιστορίας, στην Μαρία της Βουργουνδίας. Αυτή η παράδοση κρατά μέχρι της μέρες μας. Πέρα απ’ όλα τ’ άλλα ο κάτοχος ενός διαμαντιού προστατεύεται από φωτιά, δηλητήριο, κλέφτες, πνιγμό, φίδια και κακά πνεύματα.

Πολλά διαμάντια είναι γνωστά επωνύμως από τα σκάνδαλα που έχουν προκαλέσει, όπως το διαμάντι Χόουπ που πιστεύεται ότι έφερε κακή τύχη και θάνατο σε όλους τους ιδιοκτήτες του μέχρι που δωρίστηκε στο ίδρυμα Σμιθσόνιαν της Ουάσινγκτον το 1958. Άλλα θρυλικά διαμάντια είναι το Φιορεντίνο που εξαφανίστηκε και επανεμφανίστηκε μυστηριωδώς πολλές φορές και το Μέγας Μογγόλος που δεν έχει εμφανιστεί από το 1793.

Το ρουμπίνι είναι αδελφός λίθος με το ζαφείρι από την οικογένεια του κορουνδίου, αλλά το κόκκινο παθιασμένο χρώμα του κάνει πιο αινιγματικό με αποτέλεσμα να του αποδίδοντα διάφορες δυνάμεις. Στη Βίβλο συγκρίνεται η τιμή της σοφίας με την τιμή των ρουμπινιών. Τα ρουμπίνια λέγεται πως προστατεύουν τους ιδιοκτήτες τους από την ατυχία και πως λύνουν τις παρεξηγήσεις.

Τα σμαράγδια από την άλλη μεριά πιστεύεται στη χριστιανική παράδοση ότι έπεσαν από την περικεφαλαία του Εωσφόρου όταν αυτός πολεμούσε με τον Αρχάγγελο Μιχαήλ. Το μυθικό Γκράαλ λαξεύτηκε πάνω σε ένα σμαράγδι. Τόσο μεγάλη δύναμη του αποδίδονταν που συχνά χρησιμοποιούνταν κονιορτοποιημένο για να εμποδίσει την επιληψία, να σταματήσει την αιμορραγία, να θεραπεύσει τη δυσεντερία και τον πυρετό και να αποτρέψει τον πανικό. Το αν αυτή η αγωγή είχε αποτελέσματα είναι βέβαια συζητήσιμο. Επιπλέον θεωρείται ότι το σμαράγδι δίνει ευφράδεια λόγου και πειστικότητα, φέρνει ευτυχία στον ιδιοκτήτη του και δίνει την ικανότητα πρόβλεψης του μέλλοντος, επίσης βελτιώνει τη μνήμη.

Ένας ημιπολύτιμος αλλά πανέμορφος λίθος είναι ο αμέθυστος. Το όνομα του μαρτυρά και την ιδιότητα του. Σύμφωνα με έναν αρχαίο ελληνικό μύθο, κάποτε ο θεός Διόνυσος κυνηγούσε την όμορφη νύμφη Αμέθυστη, όταν την είχε σχεδόν πιάσει εκείνη παρακάλεσε τη θεά Άρτεμη να τη σώσει. Η θεά την μεταμόρφωσε μέσα στο χέρι του Διόνυσου σ’ έναν όμορφο και ψυχρό κρύσταλλο. Ο θεός αποφάσισε ότι να δώσει στον όμορφο λίθο τη δύναμη να εξουδετερώνει της συνέπειες του οινοπνεύματος και να προστατεύει την αγνότητα. Στην Εβραϊκή παράδοση ο αμέθυστος προκαλεί όμορφα όνειρα. Γενικά αυτός ο λίθος ηρεμεί το θυμό και ακονίζει το πνεύμα.

Ένα ορυκτό του οποίου η εμφάνιση προκαλούσε ρίγη τρόμου ήταν ο όνυχας. Η διαφορά ανάμεσα στα σκούρα και τα ανοιχτόχρωμα στρώματα του όνυχα ήταν τόσο εμφανής που το ορυκτό αυτό θεωρούνταν κατά τον Μεσαίωνα ως η προσωποποίηση του κακού. Επίσης στην Κίνα, θεωρείται ότι ο όνυχας προκαλεί θλίψη, και στα χρόνια των αυτοκρατόρων μόνο οι σκλάβοι έκαναν εξορύξεις του ορυκτού και αμέσως το πουλούσαν έξω απ’ τη χώρα.

Ο σάπφειρος είναι ένας λίθος που υπάρχει σε κάθε χρώμα εκτός από κόκκινο, έχει όμως γίνει πιο διάσημος στη μπλε εκδοχή του. Το χρώμα του σαπφείρου είναι αυτό που φοριόταν από τους ιερείς στο Μεσαίωνα, και έτσι ο λίθος έγινε σύμβολο της ενότητας της εκκλησίας και των ουρανών. Θεωρείται αγνός και ιερός και πιστεύεται ότι φέρνει γαλήνη σοφία στον κάτοχο του. Λέγεται μάλιστα ότι ο σάπφειρος αρνείται να λάμψει αν φοριέται από κακούς ανθρώπους.

Οι δοξασίες γύρω από τους πολύτιμους λίθους δεν έχουν τέλος. Ο γρανάτης είναι ο λίθος της πίστης και της αλήθειας, και θεραπεύει και την κατάθλιψη. Η άκουα-μαρίνα σχετίζεται με την ηρεμία και την ευτυχία, εμπνέει κουράγιο και θεραπεύει την τεμπελιά. Επίσης προστατεύει από τους κινδύνους και τις αρρώστιες της θάλασσας. Το τοπάζι διώχνει τη θλίψη, δίνει σοφία και θάρρος και γιατρεύει ακόμα και την αϋπνία. Στην Αίγυπτο και το Ιράν πιστεύουν ότι όποιος δει την αντανάκλαση του φεγγαριού μέσα σε ένα λίθο τουρκουάζ έχει εξασφαλίσει καλή τύχη, προστασία από το κακό και μεγάλα πλούτη.

Ενδιαφέρουσα είναι και η περίπτωση δυο ορυκτών που δεν ανήκουν στα πετρώματα αλλά στα μέταλλα. Γύρω στο μεσαίωνα γερμανοί μεταλλωρύχοι ανακάλυψαν στο ορυχείο τους ένα νέο είδος μέταλλου που έμοιαζε με χαλκό χωρίς να είναι. Όταν πολλοί αρρώστησαν από αυτό, το θεώρησαν δουλεία του διαβόλου και αφού τον διάβολο τον έλεγαν γέρο-Νικ ονόμασαν το μέταλλο «κούπφερ-νίκελ» δηλαδή χαλκό του διαβόλου. Το μέταλλο αυτό είναι το γνωστό σε εμάς νικέλιο με πολλές χρήσεις στην βιομηχανία σήμερα. Την ίδια εποχή σε κάποιο άλλο ορυχείο ανακάλυψαν ένα νέο μετάλλευμα που όταν θερμαινόταν απελευθέρωνε δηλητηριώδη αέρια. Το ονόμασαν «κόμπολτ» που στα γερμανικά σημαίνει «διαβολικό πνεύμα». Το κοβάλτιο είναι σήμερα ένα εξαιρετικά χρήσιμο μέταλλο.

Θα ήταν παράληψη να μην μιλήσουμε για το κεχριμπάρι και το μαργαριτάρι αν και κανένα από τα δυο δεν είναι ορυκτό. Το πρώτο παρομοιάζεται σε πολλές μυθολογίες, συμπεριλαμβανομένης και της δικής μας, με δάκρυα. Λόγο του χρώματος του συσχετίζεται με το φως και τον ήλιο. Στην Τουρκία πιστεύουν ότι το κεχριμπάρι προστατεύει την υγεία, για παράδειγμα, δεν τους πειράζει να καπνίζουν όλοι από τον ίδιο ναργιλέ αρκεί το στόμιο να είναι φτιαγμένο από κεχριμπάρι. Στην κινεζική παράδοση πιστεύεται ότι το κεχριμπάρι είναι η πετρωμένη ψυχή του νεκρού Τίγρη, και επομένως ότι δίνει δύναμη και θάρρος. Το μαργαριτάρι είναι σύμβολο αγάπης, ευτυχίας, πλούτου, τιμής και μακροημέρευσης. Έχει συνδεθεί το γάμο αφού προστατεύουν τις νεαρές νύφες από τα δάκρυα και τον πόνο.

Ακόμα και σήμερα υπάρχουν άνθρωποι που πιστεύουν ότι αν δεν λάβει κανείς υπόψη του τη δύναμη των λίθων μπορεί να δεχθεί την κατάρα που κουβαλάνε. Κάποιες πέτρες θεωρούνται τόσο δυνατές που μπορούν ακόμα και να βράσουν το αίμα προκαλώντας ένα εγκεφαλικό ή να το παγώσουν  προκαλώντας καρδιακή προσβολή. Ακόμα πολύ επικίνδυνο θεωρείται το να φορά κανείς πέτρα αντίθετη με αυτή του ζωδίου του. Κι επειδή ο φόβος φυλάει τα έρμα, σας γράφω εδώ τον λίθο που αντιστιχεί σε κάθε ζώδιο ώστε να μην λέτε ότι δεν σας προειδοποίησα!

1. Αιγόκερος Αχάτης 7. Καρκίνος Νεφρίτης
2. Υδροχόος Ζαφείρι 8. Λέων Ρουμπίνι
3. Ιχθείς Κοράλλι 9. Παρθένος Σάρδιο
4. Κριός Αμέθυστος 10. Ζυγός Διαμάντι
5. Ταύρος Σμαράγδι 11. Σκορπιός Τοπάζι
6. Δίδυμοι Άκουα-Μαρίνα 12. Τοξότης Τουρκουάζ

Δημοσιεύτηκε στο Lapsus Linguae τον Οκτώβριο του 2005